News Archives Companies Tips

Linux Nedir?

Yazar: Miguel Torrealba

Çeviri: Emre Demiralp

Linux Hakkında

Linux özgürce dağıtılabilir bir UNIX sürümü olup x86, Motorola 68k, Digital Alpha, Sparc, Mips ve Motorola Power PC gibi çeşitli donanımlar için sağlanabilmektedir. Linux, tecimsel (ticari) UNIX sürümlerinin çoğunda yerine getirilen POSIX koşullamalarına olabildiğince uyulan bir uygulayımdır. Linux'un çekirdeği AT&T'nin düzgülerini (kodları) veya başka sahiplenilmiş kaynakları kullanmamaktadır. Linux için sağlanabilen programları Özgür Yazılım Kuruluşu'nun (Free Software Foundation) GNU tasarısı çerçevesinde geliştirilmiştir.

Linux, uygulamaların geniş bir yayılgısını (spektrumunu); X windows, Emacs, TCP/IP (SLIP, PPP, ISDN'i de içeren) sözleşmeleri (protokolleri) altında veri tabanları gibi geliştirme çıkınlarını (paketlerini) desteklemektedir. Birçok birey, Linux 80486 sistemleri üzerinde yeteneksınamalarına girişmiş ve Sun ile Digital'in ortadüzey işistasyonlarıyla karşılaştırılabilecek başarımlar saptamışlardır.

Çekirdek GNU Kitlesel Lisansı (Kısaltılmışı: GPL) ile yasal olarak korunmakta olup çoğunlukla, etkin bir UNIX işletim sistemini oluşturan, çok sayıda çalıştırılabilenle (executable) birlikte çıkınlanır. "Dağıtımlar" olarak adlandırılan bu çıkınlar çok çeşitli düzenlemeler ve ölçülerde olabilmektedirler.

Linux çekirdeğini, Internet'teki yüzlerce ftp sunucusundan sağlamak mümkün olabildiği gibi CDROM'da sunulan Linux dağıtımları da bulunabilmektedir. Bunlar arasında, CDROM sunan dağıtımlar'dan bazıları Caldera, Debian, Slackware, Red Hat şeklinde verilebilir. Linux dağıtımları için en çok tanınan ve iyi bilinen ftp yörelerinden biri ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/distributions olup yeryüzünde düzinelerce yansısı (mirror) bulunmaktadır.

Dağıtımlarla ilgili çok yararlı bir kaynak olarak distribution-HOWTO yazılıkaynağı (dokümanı) belirtilebilir.
Ayrıca çekirdeğin en son sürümünü yoklamak için Linux-Version bağlantısında da inceleme yapabilirsiniz.

Linux yeryüzünde yüzbinlerce birey tarafından kullanılmaktadır. O, programlar, iletişimağları (Intranet ve Internet) geliştirmek amacıyla ve kullanıcılar için bir çalışmatabanı olarak kullanılmaktadır. Linux, ederiyüksek UNIX sistemlerinin birçoğuna ederceetkin bir eşseçenek oluşturmuş bulunmaktadır.

Yazma Hakları

Linux toplumsal kullanımbölgesinde (public domain) olmamakla birlikte, GNU Toplumsal Lisansı altında, Linux kaynak yazılımlarının daima özgürce dağıtılabilir olması gerekmektedir. Bireyler, yeniden dağıtımı kısıtlamamak koşuluyla, istediklerinde Linux üzerinden para kazanabilmektedirler.

Yeryüzündeki birçok birey Linux'u yaratmak için, asıl yazar, Linus Torvald yönetiminde takım halinde çalışmakta ve çekirdeğe katkıları üzerinde kendi yazma haklarına sahip bulunmaktadırlar.

Linux'un Tarihçesi

Linux, ilk olarak, Finlandiya'daki Helsinki Üniversitesi'nde Linus Torvald tarafından yaratılmıştır. (Linus'un resmi: Linus) Linux, Internet'teki çok sayıda programcının işbirliğiyle geliştirilmiş ve geliştirilmektedir.

Linus, Andy Tannenbaum tarafından geliştirilen küçük bir UNIX olan Minix'ten etkilenerek ilk çekirdeğini bir evcilleştirme tasarısı gibi düşünerek gündeme getirmiştir. Kendi kendine, kendi sözcükleriyle, "Minix'ten daha iyi Minix" deyimini öne sürmüştür. Tasarısı üzerinde bir süre çalıştıktan sonra aşağıdaki duyuruyu comp.os.minix haber grubunda yayınlamıştır:

( Yazar: Üzgünüm ama Asıl ingilizce duyuru elimde olmadığından, ancak, bu ingilizceye geri çeviriyi sunabilmekteyim.)

" İnsanın insan olduğu ve kendi aygıt sürücülerini yazdıkları o eski güzel Minix-1.1 günlerinin özlemi içinde misiniz? İyi bir tasarının eksikliğini hissediyor ve gereksinimlerinize göre düzeltilebilen bir İşletim Sistemi üzerinde kariyerinize başlayabilmek için neredeyse ölüyor musunuz? Minix üzerinde herşey işlerken bunu mu araştırıyorsunuz? İşleyen olağanüstü bir program elde etmek için uykusuz geceleri istemiyor musunuz? O zaman bu ileti (mesaj) tam sizin içindir.

Bir ay kadar önce sözünü ettiğim gibi, AT-386 bilgisayarları için Minix'e benzer birşeyin özgür sürümü üzerinde çalışmaktayım. Sonunda o şey (her ne kadar ne yapmak istediğinize bağlı olmayabilse de) kullanılabilir bir düzeye erişmiş bulunmakta olup onun kaynakyazılımını daha geniş bir dağıtım için yayımlamak istiyorum. O sadece 0.02 (+1, henüz çok küçük bir yama) sürümünde bulunmaktadır ama onun üzerinde bash, gcc, gnu-make, gnu-sed, compress, vb yazılımlarını başarıyla çalıştırmış bulunmaktayım."

Linus, 1991 yılının Ekim ayının 5. gününde Linux'un ilk "resmi" sürümünü, sürüm 0.02'yi yayınladı. O günden beri çok sayıda programcı onun çağrısına yanıt verip Linux'un, bugünkü tümüyle etkin işletim sistemi yapısında, oluşturumuna yardım etmiştir.

Yazıda Kullanılan Kaynaklar

SSC, Inc.'nın desteklediği ve bakımını sağladığı Linux kaynakları, UNIX ve Linux'la ilgili kitap basımcıları, Linux Journal , ve çeşitli başvuru kartları bu yazıda kaynak olarak kullanılmıştır.